Vrijheid, blijheid – maar niet heus

Wat is het toch fijn als in een drukke werkweek anderen je eigen gedachten mooi kunnen vertolken in een column.
Vers van de pers: De column van Jan van Klinken.

Het mailtje dat de RMU deze week haar leden toestuurde met het verzoek steun te betuigen aan de actie tegen de openstelling van winkels op zondag, deed me onmiddellijk denken aan de uitzending van het tv-programma Pauw en Witteman met SGP-fractievoorzitter Van der Vlies.

De staatkundig gereformeerde voorman werd een week of wat geleden doorgezaagd over genoemd thema en moest het daarbij opnemen tegen het VVD-Kamerlid Elias. Die probeerde op een zeer gewiekste manier Van der Vlies weg te zetten als intolerante ayatollah en deed voorkomen alsof het in deze kwestie louter vrijheid, blijheid is.

Ogenschijnlijk presenteerde Elias zich als de redelijkheid zelve. Hij wilde de SGP’er zeker niet het recht ontzeggen om op zondag naar de kerk te gaan, als die maar op zijn beurt afbleef van de zondagsbesteding van anderen. Waar Van der Vlies dat recht wel vandaan haalde? Dat Elias en consorten op zondag wilden winkelen, daar had de SGP’er toch geen last van? Van der Vlies mocht van hem doen wat hij wilde, maar hij moest al die anderen vrijlaten in hun bezoek aan woonmalls en koopgoten. Zij doen dat uit vrije wil, net als de winkeliers er zelf voor kiezen open te gaan en werknemers zelf uitmaken of ze op die dag willen werken.

Voor zover Van der Vlies hem toen niet al van voldoende repliek diende, kan Elias nu voor een weerwoord terecht bij de actie Winkelrust. Die wordt niet alleen door de christelijke organisaties CGMV, CNV en RMU gevoerd maar –let wel– ook door de FNV. Dat zou het VVD-Kamerlid toch wat te zeggen moeten hebben. Want je kunt de FNV van alles en nog wat verwijten, maar niet dat het theocraten zijn die hun visie graag aan de rest van Nederland willen opdringen (zoals Elias de SGP verwijt).

Dat vind ik dan ook meteen het sterke van deze actie. Het laat zien dat er helemaal geen sprake is van leven en laten leven of van vrijheid, blijheid. Elias en de zijnen mogen er dan wel voor pleiten om elkaar vrij te laten in de besteding van de zondag maar in werkelijkheid gaat de vrijheid van de een ten koste van de vrijheid van de ander.

Die ander is in dit geval de winkelier dan wel zijn werknemer. Beiden kunnen namelijk weinig kanten uit. Als de concurrent van de winkelier zijn deuren opent, pikt hij wel mooi jouw klanten af. En werknemers die de zondag liever op een andere manier doorbrengen dan bij hun baas, hebben evenmin weinig te kiezen. Er is dan ook keihard sprake van afgedwongen keuzes.

Er is nog een reden waarom de actie mij aanspreekt. Vorige week had ik het over de schrijfster Marion Pauw, die hekelde dat orthodoxe religies de neiging hebben regels en regeltjes belangrijker te vinden dan de centrale boodschap. Bovendien is een deel van die regeltjes volgens haar even onbegrijpelijk als zinloos. Als voorbeeld noemde zij het verbieden van het ophangen van de was op zondag.

Vooropgesteld zij dat Pauw helemaal gelijk heeft dat regelzucht een bedreiging is, ook voor het christelijk geloof. En als ze bedoelt te zeggen dat de zin van veel regeltjes onduidelijk is, kunnen we ons dat gerust aantrekken want als het Pauw niet helder is, zal dat voor nog veel meer mensen gelden. En het is ook zeker waar dat een deel van de regeltjes een eigen leven is gaan leiden en kampt met overgewicht.

Maar dat wil niet zeggen dat we dan maar meteen allerlei leefregels overboord kunnen gooien. Om bij de rustdag te blijven: het koesteren van de zondag is niet een vreemdsoortige hobby van zwartekousenkerken, zoals het eerdergenoemde Kamerlid Elias het ongeveer voorstelde.

Ik zou zeggen: Zie de petitie Winkelrust van de vier vakorganisaties. Zij voeren bijvoorbeeld aan dat winkelrust op zondag lucht geeft aan de zelfstandige winkeliers en dat het een eind maakt „aan het verplicht vrijwillig werken door winkelpersoneel op zondag.” Verplicht vrijwillig: dat is dus de praktijk in plaats van die eigen vrije wil van Elias.

En verder: winkelrust geeft ruimte aan de zondag als een waarde(n)volle dag van rust, reflectie, bezinning en ontmoeting. Tot slot haalt winkelrust „de druk van de ketel voor andere sectoren om ook op zondag aan de slag te gaan”, aldus de petitie.

Ooit woonde ik een discussie bij waarbij iemand refo’s voor de voeten gooide dat ze de zondag als rustdag willen handhaven omdat „jullie God dat zo graag wil.” De man voegde eraan toe: „Hij vindt dat kennelijk prettig.” Het antwoord zou nu kunnen zijn: „Belt u de FNV maar.” Daar kunnen ze haarfijn uitleggen waarom de rustdag niet een gril is van een hogere macht, maar een waardevolle instelling.

Als ik het eens cynisch mag zeggen, zou ik al die Eliassen graag willen toevoegen dat ze vooral moeten doorgaan met het afschaffen van alle traditionele leefregels. In de jaren zestig meende de vernieuwingsbeweging dat de seksuele moraal maar moest worden herzien. Overspel? Moet kunnen. Echtscheiding? Geen punt. Pedofilie? Ach, als het in vrijheid gebeurt, is er niets op tegen.

De meest vrijgevochten types stichtten communes om te laten zien dat de vrije liefde echt bestaat. Nou, dat heeft niet lang geduurd. Ze kwamen van een ijskoude kermis thuis. Het o zo bejubelde concept bleek in de praktijk een nachtmerrie.

Intussen weten we dat ook het afschaffen van de andere regels een ramp is geworden. De ellende die de grootschalige echtscheidingspraktijk heeft veroorzaakt, is immers met geen pen te beschrijven. Bedankt, zou ik zeggen. Als u nog eens wat weet.

Niet iedereen vindt dat christenen, om essentiële leefregels te behouden, moeten samenwerken met seculiere organisaties die toevallig op dat ene onderdeel gelijkgezind zijn. Gelegenheidscoalities, worden ze wel genoemd. Als bezwaar wordt wel genoemd dat ze gemakkelijk leiden tot verwatering van het eigen standpunt.

Maar als het waar is dat christenen niet met stokpaardjes in de weer zijn maar het belang van de naaste op het oog hebben, zou ik niet weten waarom je dat belang niet samen met anderen zou mogen en misschien zelfs wel moeten beschermen.

16-10-2009 20:18 | Jan van Klinken